Wie op zoek is naar mdma-pillen, halfautomatische wapens of gestolen inloggegevens kan terecht op het dark web. Dit verborgen deel van het internet is door mysterie omgeven. Maar wat is het eigenlijk en is het alleen een criminele broedplaats?
Het dark web staat bekend als het duistere steegje van het internet, waar de meeste mensen misschien liever wegblijven. En inderdaad, er is handel in van alles wat verboden is – van wapens tot kinderporno. Maar het is niet alleen het domein van criminelen. Ook activisten, journalisten en wetenschappers uit onvrije landen zijn er te vinden. Zij zijn gebaat bij de anonimiteit en de kleinere controle van het dark web.
Waar is het dark web?
Stel, het internet is een ijsberg. De doorsnee internetbezoeker ziet het topje: het ‘surface web’, oftewel het normale internet. Daar zoekt u naar informatie, bezoekt u webwinkels en scrollt u door sociale media, etc. Het grootste deel van de ijsberg zit onder water en zien we niet. Dat is het deep web. Dat is niet zichtbaar, maar wel nodig voor de surfende gebruiker. Het zit vol met gegevens die nodig zijn om het surface web goed te laten draaien. Nóg dieper onder water, daar is het dark web.
The Onion Router
Het dark web vindt zijn oorsprong in de Amerikaanse (militaire) inlichtingensector. Er was behoefte aan een veilige route op internet om berichten uit te wisselen. Dat leidde tot de TOR-browser. Het Amerikaanse ministerie van defensie stelde de ontwikkelde ‘veilige browser’ later open voor burgers. Onder meer om te zorgen dat de agenten en hun informatie minder op zouden vallen. In een massa berichten van allerlei burgers, ben je als spion veel minder opvallend dan op een netwerk dat alleen door inlichtingenpersoneel wordt gebruikt.
De speciale TOR-browser zorgt – anders dan bijvoorbeeld Google Chrome of Safari – voor anonimiteit van de gebruiker. Dat gebeurt door elk bericht via verschillende stationnetjes (nodes) te versturen, waar steeds een nieuw laagje van de versleuteling wordt afgepeld als bij een ui. ‘TOR’ is dan ook kort voor The Onion Router.
Criminele handel
Die anonimiteit is ook precies de reden dat criminele handel op het dark web moeilijk aangepakt kan worden. Het is onmogelijk de IP-adressen van handelaars te achterhalen. Ook wordt meestal in bitcoin afgerekend. Toch lukt het de politie soms handelaars op te pakken, bijvoorbeeld door te infiltreren. Zo wist de politie het beheer van de marktplaats Hansa Market over te nemen. En zo kwamen ook de drugshandelaars die op de marktplaats actief waren in beeld. Een ander succes boekte de internationale opsporingsdiensten bij het opdoeken van de bekende dark market Silk Road. De beheerder kreeg levenslang en de Nederlandse drugshandelaar Maikel S. werd in de VS tot tien jaar cel veroordeeld. Hij verdiende miljoenen aan de handel in drugs.
De positieve kant
Ondanks alle aandacht voor deze spannende plek: het dark web is qua omvang relatief klein. Terwijl het surface web miljarden websites huisvest, zijn er op het dark web enkele honderdduizenden te vinden. En ondanks dat op het dark web schimmige handeltjes kent, heeft het ook een positieve kant. Zo kunnen mensen die in landen wonen met overheidscensuur buitenlands nieuws volgen of vrijuit communiceren. Denk aan Russen na de verscherpte censuur rondom de inval in Oekraïne. Maar ook in andere landen kunnen (onderzoeks)journalisten het dark web gebruiken om met maximale privacy en veiligheid te werken aan onthullende stukken. The Guardian en New York Times hebben op het dark web speciale websites waar je als klokkenluider veilig informatie kunt droppen.
Opdoeken dan maar?
Het dark web is op zichzelf niet illegaal en het bezoeken ervan ook niet. Het dark web kan ook niet opgedoekt worden, zoals weleens wordt geopperd. Het is een open netwerk dat kan bestaan zolang het internet bestaat. Het enige verschil is dat de bezoekers en sites anoniem opereren. Misschien een naïef idee ook. In de echte wereld verdwijnt criminaliteit ook niet als je het gevaarlijke steegje afsluit…
