Cyberaanvallen komen steeds vaker voor en zijn een reële dreiging voor zowel bedrijven als particulieren. Cybercriminelen worden slimmer, hun methoden geavanceerder en de impact van een succesvolle hack kan desastreus zijn. Maar hoe herken je de eerste signalen van een hack? Welke symptomen duiden op ongeoorloofde toegang? En wat moet je doen als je een mogelijke cyberaanval ontdekt?
Begin dit jaar was het weer zover: de Technische Universiteit Eindhoven kreeg te maken met een cyberaanval waardoor alle onderwijsactiviteiten tijdelijk stil kwamen te liggen. Oorzaak bleek de diefstal van inloggegevens van een medewerker en student, waardoor de hackers toegang tot het netwerk konden verkrijgen. Maar door adequaat ingrijpen van het ICT-team aan de Tu/e konden nog veel ernstiger gevolgen worden voorkomen.
De hack werd door het beveiligingssysteem van de Universiteit namelijk direct herkend. Het ICT team heeft vervolgens direct alle servers offline gezet. Daardoor konden de hackers geen systemen of bestanden versleutelen en zijn er ook geen gegevens buitgemaakt. Na grondige tests en het terugzetten van alle systemen was de universiteit binnen enkele dagen weer volledig operationeel.
Het herkennen van en tijdig handelen bij een mogelijke cyberaanval op jouw organisatie kan dus cruciaal zijn en veel schade voorkomen. Maar hoe kun je een cyberaanval herkennen? We geven 6 concrete zaken waar je op kunt letten.
1. Onverklaarbare netwerkactiviteit
Een van de eerste tekenen van een hack is ongebruikelijke netwerkactiviteit. Dit kan zich uiten in:
Plotselinge pieken in dataverkeer: Als het netwerk opeens veel meer data verbruikt dan normaal, zonder verklaarbare reden, kan dit duiden op gegevensdiefstal of communicatie met een externe server.
Verbindingen met onbekende IP-adressen: Controleer firewall- en routerlogs op ongebruikelijke verbindingen, vooral naar onbekende of verdachte IP-adressen in het buitenland.
Langzame systemen en netwerkvertraging: Als computers en applicaties plots trager worden zonder een duidelijke oorzaak, kan dat wijzen op malware die op de achtergrond draait.
Wat kun je doen?
Check je firewall- en routerlogs voor verdachte verbindingen.
Gebruik een Intrusion Detection System (IDS) om ongebruikelijke netwerkactiviteit te signaleren.
Schakel tijdelijk de internetverbinding uit als je een actieve aanval vermoedt.
Checklist Security: de basics voor MKB
Voorkom dat je bedrijf slachtoffer wordt van deze 15 meest gebruikte trucs door cybercriminelen.
Download2. Onbekende of gewijzigde bestanden
Hackers laten vaak sporen achter in de vorm van onbekende bestanden of gewijzigde instellingen.
Bestanden die plots ontbreken of verplaatst zijn: Controleer je systemen op ongebruikelijke bestandswijzigingen, vooral in mappen met gevoelige data.
Bestanden met rare namen of extensies: Ransomware versleutelt bestanden en verandert vaak de bestandsextensies (bijv. .locked of .crypt).
Nieuw aangemaakte gebruikersaccounts: Hackers creëren soms backdoor-gebruikersaccounts om later toegang te behouden.
Wat kun je doen?
Scan je bestanden regelmatig met een endpoint security-oplossing.
Controleer welke gebruikers toegang hebben tot kritieke systemen.
Sluit ongeautoriseerde gebruikersaccounts direct af.
3. Vreemde e-mails of berichten
Social engineering speelt een grote rol in hacks. Vaak proberen aanvallers via phishing toegang te krijgen tot inloggegevens of systemen.
E-mails met verdachte links of bijlagen: Zelfs als een e-mail afkomstig lijkt van een collega, check altijd de afzender en hover met je muis over links om te zien waar ze echt naartoe leiden.
Automatische antwoorden of verstuurde e-mails die je niet zelf hebt verzonden: Dit kan duiden op een gehackt e-mailaccount.
Vreemde meldingen van collega’s: Als collega’s klagen dat ze rare e-mails van jou ontvangen, is dat een alarmsignaal.
Wat kun je doen?
Verander direct je wachtwoord en meld het bij je IT-afdeling als je verdachte e-mails ontvangt.
Blokkeer verdachte afzenders en waarschuw je collega’s.
Gebruik Multi-Factor Authentication (MFA) om accounts extra te beveiligen.
4. Ongewone inlogpogingen
Hackers proberen vaak in te breken door wachtwoorden te kraken of gestolen inloggegevens te gebruiken.
Meerdere mislukte inlogpogingen: Dit kan wijzen op een brute-force aanval.
Inlogpogingen op ongebruikelijke tijden of locaties: Zie je een inlogpoging uit een ander land terwijl je daar nooit bent geweest? Dat is verdacht.
Sessies die plots worden afgesloten: Word je plotseling uitgelogd uit een applicatie? Dit kan betekenen dat een aanvaller jouw sessie heeft overgenomen.
Wat kun je doen?
Stel alerts in voor verdachte inlogpogingen
Verplicht het gebruik van sterke wachtwoorden en MFA
Sluit verdachte actieve sessies af in je accountinstellingen
5. Vreemde pop-ups en softwaregedrag
Soms laat malware zich zien door pop-ups of vreemde meldingen.
Onverwachte pop-ups die vragen om actie: Bijvoorbeeld meldingen dat je systeem geïnfecteerd is en dat je een programma moet downloaden om het op te lossen.
Programma’s die uit zichzelf openen of sluiten: Dit kan wijzen op een virus of trojan die actief is.
Muis en toetsenbordgedrag dat niet door jou wordt veroorzaakt: Beweegt je muis uit zichzelf of typ je tekst die je niet herkent? Dan kan een hacker je systeem hebben overgenomen.
Wat kun je doen?
Voer direct een virusscan uit met up-to-date antivirussoftware.
Controleer welke programma’s actief zijn in Taakbeheer (Windows) of Activiteitenweergave (Mac).
Verbreek de internetverbinding als je vermoedt dat je systeem op afstand wordt bediend.
6. Financiële transacties of wijzigingen in accounts
Hackers mikken vaak op financiële schade door geld over te maken of betaalgegevens te wijzigen.
Onbekende transacties in je bankrekening of betaalplatformen.
Wachtwoordresets of wijzigingen in betaalgegevens zonder jouw toestemming.
Waarschuwingen van je bank of betalingsprovider dat er verdachte activiteit is waargenomen.
Wat kun je doen?
Neem direct contact op met je bank en blokkeer verdachte transacties.
Wijzig je wachtwoorden en controleer de beveiligingsinstellingen van je accounts.
Stel tweestapsverificatie in voor extra beveiliging.
Wat moet je doen bij een vermoeden van een hack?
Als je denkt dat je gehackt bent, is snel handelen cruciaal. Volg deze stappen:
Verbreek de internetverbinding om verdere schade te voorkomen
Meld het bij de IT-afdeling of een cyber security specialist
Scan je systemen met een betrouwbare antivirus- en anti-malware tool.
Wijzig direct je wachtwoorden, vooral voor e-mail, bankieren en andere kritieke accounts.
Controleer recente activiteit in je accounts en meld verdachte inlogpogingen.
Maak een back-up van je belangrijke bestanden als je dat nog niet hebt gedaan.
Doe aangifte bij de politie als je financiële schade hebt of privacygevoelige data is gelekt.
Het herkennen van de eerste tekenen van een hack kan het verschil maken tussen minimale schade en een groot datalek, zoals bij de TU Eindhoven het geval was. Door alert te zijn op verdachte netwerkactiviteit, vreemde bestandswijzigingen, ongebruikelijke inlogpogingen en verdachte e-mails kun je vroegtijdig ingrijpen. Wees daarom altijd voorbereid en weet wat je moet doen als je te maken krijgt met een cyberaanval. Cybersecurity is geen eenmalige actie, maar een continu proces waarin alertheid en preventieve maatregelen essentieel zijn.
Door de juiste kennis en tools in te zetten, kun je jezelf en je organisatie beschermen tegen de gevolgen van een hack. Weten waar je nog meer op kunt letten om dit goed in te regelen? Download dan ons eBook Cybersecurity Basics met een overzicht van alle basismaatregelen op gebied van security.
