Gemeenten staan voor grote uitdagingen op het gebied van duurzaamheid. Ze moeten de leefomgeving veilig en gezond houden, maar tegelijkertijd zo efficiënt mogelijk werken. Het benutten van realtime data speelt hierin een sleutelrol. Hoe ziet een datagedreven gemeente er in de praktijk uit? En wat zijn de voordelen voor gemeenten en hun inwoners?
Steeds meer gemeenten willen de stap maken naar een datagedreven organisatie. In het kort betekent dit dat ze hun beleid onderbouwen met (realtime) data. Via sensoren meten ze bijvoorbeeld hoeveel fijnstof er op een bepaalde plek in de lucht zit. Vervolgens kunnen ze gerichte maatregelen treffen om de leefomgeving te verbeteren, zoals het omleiden van verkeer dat voor luchtvervuiling zorgt. Dit monitoren van de luchtkwaliteit is vanaf 2022 zelfs verplicht met de invoering van de nieuwe Omgevingswet.
Realtime data-analyse stelt gemeenten in staat om sneller te reageren op ontwikkelingen in de openbare ruimte. Veel gemeenten hebben de hiervoor benodigde data feitelijk al binnen handbereik, maar vinden het lastig om deze data uit de eigen organisatie en systemen te halen. Iedere leverancier levert namelijk zijn eigen portals. Al die verschillende systemen moeten met elkaar kunnen communiceren. Tot voor kort was dat technisch vrij complex.
Het verbeteren van de leefomgeving is overigens niet de enige reden waarom gemeenten met data aan de slag gaan. Een slim gebruik van data helpt namelijk ook om operationele kosten terug te dringen. Bijvoorbeeld door handmatige processen te automatiseren, of door het beheer en onderhoud van de openbare ruimte efficiënter in te richten. Dergelijke besparingen zijn welkom, zeker nu veel gemeenten in financiële problemen komen door de coronacrisis.
Inzicht in de openbare ruimte
Advies- en ingenieursbureau Antea Group ondersteunt gemeenten bij de transitie naar een ‘data-driven’ organisatie. “Onze klanten maken beleid en willen dat steeds meer realtime toetsen”, zegt Rob Janssen, projectmanager Data & Informatie bij Antea Group. “Sommige gemeenten vinden dat wel spannend, omdat een beter inzicht in de leefomgeving ook betekent dat ze maatregelen moeten treffen. Denk hierbij aan het afsluiten van een weg als de luchtkwaliteit daar niet goed is.”
Volgens Janssen is dat echter geen argument om van zo’n traject af te zien. “Datagedreven beleid is de toekomst, en niet alleen vanwege wetgeving en kostenbesparingen. Gemeenten moeten transparanter worden om het vertrouwen van de burger te krijgen en te behouden. Burgers kijken kritisch en soms zelfs sceptisch naar informatievoorziening vanuit de overheid. Zij gaan bijvoorbeeld zelf de luchtkwaliteit bij een drukke weg meten met een sensor. Als gemeente is het beter om de samenwerking op te zoeken met de inwoners van je gemeente, en je niet te laten verrassen door wantrouwende burgers.”
Factsheet: Antea Group maakt gemeenten datagedreven
Gemeenten verzamelen steeds meer data. Antea Group helpt gemeenten om waardevolle inzichten te halen uit deze data. Meer weten? Download de factsheet.
4 feb 2021
Technisch complex?
“Voor gemeenten is het verkrijgen van realtime inzicht en het verbinden van meerdere databronnen soms een worsteling. ‘Hoe brengen we verzamelde gegevens bij elkaar? En hoe houden we de gegevens actueel, betrouwbaar en consistent?’ Als eerste advies- en ingenieursbureau nemen wij deze complexiteit weg”, zegt Janssen. “We faciliteren een veilige uitwisseling van data via een speciaal dataplatform. Zo wordt het mogelijk om databronnen te combineren en verrijken.”
Antea Group maakt hiervoor gebruik van de KPN Data Services Hub (DSH). Tijdens een pilot in de gemeente Dronten is deze oplossing in de praktijk getest. De pilot bestond uit drie onderdelen:
1. Koppeling tussen GBI en CityTouch
“Signify heeft in Dronten 2600 slimme LED-armaturen geplaatst om de straten te verlichten”, vertelt Janssen. “De data vanuit deze armaturen worden vastgelegd in het beheersysteem CityTouch van Signify. Een van de doelstellingen was om CityTouch via de DSH te koppelen aan GBI van Antea Group, het assetmanagementsysteem waarmee de gemeente Dronten assets in de openbare ruimte beheert.”
“De gemeente was 120 uur per jaar kwijt aan het handmatig overtypen van data uit CityTouch in GBI. Dit is bovendien een zeer foutgevoelig proces, waardoor de kwaliteit van data niet gewaarborgd was. Dankzij de koppeling via de DSH is handmatig invoeren niet meer nodig en zijn de actuele, betrouwbare data altijd realtime beschikbaar voor de gemeente.”
2. Realtime inzicht in energiebesparingen
De koppeling via de DSH maakt allerlei toepassingen mogelijk. De eerste daarvan is gericht op energieverbruik. “De lichtbeheerder van de gemeente had eigenlijk pas bij de energieafrekening aan het einde van het jaar inzicht in het effect van dimregimes”, vertelt Janssen. “Het energieverbruik wordt per Signify-armatuur gemeten, maar deze data werden niet benut. Door realtime verbruiksdata op een dashboard te tonen, is dat besparingseffect direct aantoonbaar. Zo kan de lichtbeheerder het nut van investeringen in ledverlichting en het toepassen van diverse dimregimes beter onderbouwen richting het college.”
3. Realtime monitoring van fijnstof
Janssen: “Antea Group heeft zelf een sensor voor de leefomgeving ontwikkeld die HabiSense heet. Daarvan zijn er vier geplaatst in Dronten om fijnstof realtime te monitoren. Ook deze data worden ontsloten via een dashboard. Met dit onderdeel wilden we testen hoe makkelijk het is om achteraf nieuwe databronnen toe te voegen aan de DSH en databronnen te combineren voor een nieuwe toepassing. Dat bleek relatief eenvoudig. Dit betekent dat de gemeente in toekomst gemakkelijk andere databronnen kan gebruiken om in haar informatiebehoefte te voorzien.”
Nederland leefbaar houden
De pilot in Dronten was een succes en kreeg een vervolg. Sinds januari 2021 is deze dienstverlening operationeel bij de gemeente. “Dankzij de DSH kunnen we deze oplossing ook bij andere gemeenten inzetten en zijn we binnen een week operationeel”, zegt Janssen. “In de toekomst zal elke gemeente datagedreven opereren, omdat dit efficiënter is. Realtime monitoring is de enige manier om de omgeving voor iedereen leefbaar te houden.”
Volgens de projectmanager zijn sommige gemeenten nog terughoudend. “De mate van transparantie is een heet hangijzer. Gaan we de verzamelde data delen met inwoners via een dashboard? Veel gemeenten zijn dit niet gewend en de organisatiecultuur verandert langzaam. Zij komen wellicht pas in actie als wetgeving hen daartoe verplicht. Toch geloof ik dat dit uiteindelijk de enige manier is om draagvlak te creëren voor je beleid.”
“Los daarvan kan geen enkele partij de grote vraagstukken in overheidsland alleen oplossen”, besluit Janssen. “De DSH is een uitstekend hulpmiddel om realtime data goed en veilig te delen met derden. De data komen samen bij een onafhankelijke partij. Dit maakt het initiëren van ecosystemen eenvoudiger. Zo ontstaan nieuwe toepassingen die ons land veiliger en gezonder maken.”
