De conclusies uit ‘De Nationale Monitor Digitale Transformatie’ logen er niet om: het bedrijfsleven maakt veel te weinig gebruik van nieuwe technologie. Maar hoe erg is dat? We vroegen het hoogleraar Rik Maes.
Blauw Research voerde in opdracht van KPN het onderzoek ‘De Nationale Monitor Digitale Transformatie’ uit. 456 Bedrijven met meer dan 50 werknemers deden mee. Het leverde een goed beeld op van de status van digitale transformatie in het Nederlandse bedrijfsleven. Een van de opvallendste resultaten: er zijn te weinig mensen met technologische kennis en kunde. Digitale transformatie is voor velen nog altijd een onbekend begrip. ‘Wat het lastig maakt, is dat mensen er verschillende betekenissen aan ontlenen’, stelt Maes, emeritus hoogleraar informatiemanagement aan de Universiteit van Amsterdam en bijzonder hoogleraar aan de Radboud Universiteit. ‘Het kan een totale omkering van je volledige business of businessmodel betekenen. Maar ik zie ook bedrijven die al over digitale transformatie praten bij wat vroeger gewoon ‘platte automatisering’ genoemd werd. Een heel breed spectrum dus. Zo beschouwd doet elke organisatie aan digitale transformatie.’
Van klant naar mens
Dat klinkt wat vreemd, gekeken naar de onderzoeksresultaten. Bijna 75% van de ondervraagde ondernemingen is minder dan 3 jaar geleden pas begonnen met digitalisering. ‘Ach, waar het volgens mij om draait, is de mentale transformatie: op een andere manier denken. Op een andere manier werken, onder invloed van alle mogelijkheden die digitalisering biedt. Twee zaken zijn volgens mij essentieel. Allereerst moeten we afstappen van de gedachte dat ons bedrijf centraal staat. Je hebt als onderneming een bescheiden rol in een ecosysteem: je bent een van de vele spelers, net zo goed leverancier als afnemer. En soms heeft een van die afnemers jou nodig. That’s it. Denk dus eerst heel goed na over de vraag: waartoe ben ik op aarde? Wat is mijn echte toegevoegde waarde aan de ecosystemen waarbinnen ik functioneer? En twee: we moeten niet denken in termen van klanten maar van mensen. Het klantbegrip is een verraderlijk begrip. Als ik jou vraag wie je bent, zeg je nooit: ‘Ik ben klant van de Hema.’ Toch beschouwt de Hema jou enkel en alleen als klant van de Hema. Dat is een beperkte manier van kijken.’
Je plekje in de wereld
Een mentale transformatie dus, voorafgaand aan de digitale transformatie. Maes spreekt van het ontwikkelen van een visie. ‘Als je die scherp hebt – als je weet wat jouw plekje in deze wereld is – kun je de omslag maken. Wat betekent dat voor je organisatie? Wat moet er veranderen? Hoe inspireer je je mensen? Het is een lastige stap, hoor.
Met een paar leuke slogans die vertellen dat je aan digitale transformatie doet, ben je er niet.
Die visie moet je ook binnen de organisatie uitdragen en blijven navolgen. Vervolgens moet je hele organisatie erop ingericht worden. Je ICT bijvoorbeeld.’
Dwaas idee
Juist daar wringt de schoen, blijkt uit ‘De Nationale Monitor Digitale Transformatie’. Verouderde IT-systemen zijn voor bijna een kwart van de ondervraagde bedrijven (22%) een reden om bedrijfsapplicaties niet over te zetten naar de cloud. Ze koesteren wat ze hebben, want het werkt in ieder geval. ‘Een dwaas idee’, vindt Maes. ‘Stop met achteruitkijken en richt je op de toekomst. Ik onderken dat bij veel bedrijven de kennis ontbreekt, maar het is vooral een attitudeprobleem. Toon lef! Het is niet alleen een overstap van klant naar mens, maar ook van controle naar leren als leidend principe. Iedere onderneming zit vol standaard mechanismen en ingesleten rituelen. Juist hier is ruimte te vinden voor echte verandering. Wil je echt digitaal transformeren? Dan zijn er andere mechanismen nodig. Het agile werken is bijvoorbeeld een stap in de goede richting.’
Aftasten, uitproberen en adopteren
Maar dan zijn er nog wat barrières te slechten. Bedrijven vrezen de complexiteit van databeheer in nieuwe technologieën. Er zijn twijfels over IT-security. Een digitale strategie ontbreekt vaak. ‘Organisaties zijn doorgeslagen in het uniforme denken en in de standaardisering. De toekomst is er een van diversiteit. Nu denken we bij technologie aan moeizame en langdurige trajecten. Over het introduceren van een ERP-systeem doen we een jaar, waarna het nog eens een jaar duurt voordat het personeel eraan gewend is. Daar stappen we helemaal vanaf. We gaan technologieën aftasten, uitproberen en als het werkt, adopteren. Werkt het niet, dan proberen we wat anders. Er ontstaat een enorme infrastructuur van verschillende platformen, dus je kunt verschillende houdingen aannemen.’
Helder nadenken
Even terug naar de belangrijkste conclusie uit het onderzoek: Nederlandse bedrijven maken te weinig gebruik van nieuwe technologie en lopen daardoor omzet mis. Uit het relaas van Maes blijkt dat de stap richting digitale transformatie bepaald niet eenvoudig is. Er zijn legio mogelijkheden en er is zelfs geen eenduidig antwoord op de vraag wat digitale transformatie nu precies inhoudt. Maes adviseert om vooral helder na te blijven denken. ‘Alsjeblieft, staar je niet blind op al die nieuwe technologieën! Ik hoor weleens organisaties roepen dat ze gaan experimenteren met drones. Of met 3D-printing. Waarom, vraag ik me dan af. Stel eerst eens de vraag wat je ermee gaat oplossen.’
