Nederland staat voor een groot aantal maatschappelijke uitdagingen op gebied van mobiliteit, veiligheid, milieu, energietransitie en duurzaamheid. Al deze vraagstukken hebben met elkaar gemeen dat hun oplossing de betrokkenheid van meerdere partijen vereist, ook buiten de overheid. Smart City-projecten zijn dé manier om de vereiste samenwerking op gang te brengen. Wat verstaan we onder een Smart City, wat zijn de voordelen van zo’n slimme stad en hoe kan het beter? Dat maakt dit artikel aan de hand van enkele Nederlandse voorbeelden duidelijk.
Wat zijn Smart Cities?
De genoemde maatschappelijke vraagstukken spelen in vrijwel alle gemeenten. Ze vereisen samenwerking tussen lokale overheden en de private sector. Een andere sleutel tot succes is het gebruik van data en slimme technologie. ‘Als we dat allemaal laten samenkomen is sprake van een Smart City’, stelt Jean-Pierre Beunen, programmadirecteur Smart City & Sport.
Volgens Beunen kunnen Nederlandse beleidsmakers op het gebied van Smart Cities nog veel van elkaar leren. Niet alleen tussen gemeenten maar ook binnen gemeenten waar verschillende diensten werkzaam zijn. De beste practices kunnen immers weer van dienst zijn bij nieuwe projecten. Op dit moment hebben alleen de vijf grote steden onderling een soort taakverdeling afgesproken met eigen thema’s.
Voorbeelden van Smart Cities in Nederland
Smart city Amsterdam
In Amsterdam Zuidoost wordt gekeken hoe de drukte tijdens grote evenementen rond de Johan Cruyff Arena beter te beheersen is. Centraal staat de doorstroming van het verkeer. Verschillende partijen stellen hiervoor data beschikbaar.
Smart city Leusden
De gemeente Leusden innoveert verder om haar Smart City ambities te verwezenlijken. In de verbonden stad ontstaan steeds meer data. Gemeente Leusden wil deze data slim inzetten. In zogenaamde Proofs of Concepts (PoC’s) testen ze IoT-oplossingen die de stad stap voor stap een Smart City maken. Als overzichtelijke gemeente, met korte lijnen, kunnen ze hierover snel schakelen en organiseren. De innovaties, zoals de slimme afvalbakken, zorgen ervoor dat Leusden voor inwoners en bedrijven leefbaarder en leuker wordt.
Smart city Rotterdam
Zo staat duurzaamheid voorop bij het project Ruggedised in delen van Rotterdam Zuid. Elektrisch openbaar vervoer moet het gebruik van de auto terugdringen. Intelligente straatverlichting leidt tot minder energieverbruik, waarbij de lampen reageren op de drukte op straat. De lantaarnpalen gaan ook data verzamelen. KPN levert de data-infrastructuur en -diensten. Van het gebied rond het Zuidplein wordt een 3D-model gemaakt dat onder meer de vervoersbeweging en parkeerintensiteit visualiseert.
Smart City Breda
In Breda worden bijzondere opsporingsambtenaren geholpen in de strijd tegen vuurwerkoverlast. Binnen vijf seconden na een knal kan dankzij een systeem van sensoren worden bepaald waar het vuurwerk is afgestoken. Dit bevordert de gerichte opsporing.
Andere smart cities in Nederland
In Helmond 5G ingezet om mobiliteitsproblemen op te lossen. In Nijmegen is KPN betrokken bij de monitoring van driehonderd bomen. Met een partner is een sensor ontwikkeld die de samenstelling van de bodem, vochtigheidsgraad en hoeveelheid voedingsstoffen bepaalt.
Voordelen van Smart Cities
Cruciaal voor de ontwikkeling van een Smart City is de vorming van een goed werkend ecosysteem dat bestaat uit overheden, bedrijfsleven, startups en universiteiten en hogescholen. In een Smart City worden op een slimme manier bestaande en nieuwe technologie toegepast in combinatie met meerdere databronnen. Het gebruik van data en algoritmes moet uiteindelijk leiden tot een slimmer beleid. Beunen benadrukt het belang van openheid en transparantie in deze samenwerkingsverbanden die heel complex kunnen zijn.
Een aantal Smart City-projecten heeft aardige resultaten opgeleverd. Maar hun impact had groter kunnen zijn. Volgens Beunen kunnen veel bottlenecks worden voorkomen door van tevoren de verwachtingen uit te spreken die elke partij van het project heeft, zodat duidelijk wordt hoe iedereen erin zit. ‘Om maatschappelijk doorbraken te bewerkstelligen moeten de deelnemers over hun eigen doelstellingen zien heen te stappen. De gedachte aan kortetermijngewin dient even opzij te worden geschoven’, zegt Beunen. Bij een slimme stad staat een integrale aanpak voorop. Neem bijvoorbeeld het ophalen van afval. Zo’n probleem moet niet geïsoleerd worden bekeken, maar in de context van logistiek, verkeersveiligheid, geluidshinder, milieu (fijnstof en stikstof) en duurzaamheid. Het voordeel van de Smart City-aanpak is dat oplossingen meerdere vlakken raken. Het is een prima tool om bijvoorbeeld niet alleen de mobiliteit, maar ook de veiligheid en duurzaamheid te vergroten. Verkokering wordt zo als het goed is voorkomen.
Lessen voor de toekomst
Deze voordelen komen er in de praktijk thans nog onvoldoende uit, vindt Beunen. De techniek biedt veel mogelijkheden maar wet- en regelgeving vormen vaak een obstakel. De aanbestedingswetgeving kan een hindernis zijn. Ook moet nog worden gewend aan de publiek-private samenwerking. Verder moeten partijen fouten durven te maken, zeker als nieuwe technologie wordt ingezet. Wat dat betreft bestaat er nog veel koudwatervrees.
Een andere les die uit bestaande Smart City-projecten valt te leren, is dat vooraf goed moet worden nagedacht of er voor de uiteindelijke implementatie voldoende budget is. Want de operationele opschaling vergt soms behoorlijke investeringen. Denk aan de slimme verkeerslichten of lantaarnpalen die aan internet zijn gekoppeld. Gemeenten willen vaak wel, maar lopen tegen budgettaire beperkingen op. Het komt ook voor dat de programmadirecteur digitaal die namens de gemeente in een Smart City-project zit geen of weinig budget heeft. Het geld moet vaak uit meerdere silo’s komen met alle problemen van dien.
Smart society
De voordelen van Smart Cities zouden ook groter zijn bij een minder decentrale aanpak. Elke gemeente heeft momenteel zijn eigen prioriteitsstelling. Per lokale overheid verschilt het nogal wat belangrijk wordt gevonden. Volgens Beunen moet er meer een rode draad in thema’s komen. Het helpt ook als bestuurlijke agenda’s meer op elkaar worden afgestemd. Het beleid in Amsterdam kan totaal anders zijn dan dat in de aangrenzende Haarlemmermeer. Er is sprake van een versnipperd landschap van maatregelen. Slimme steden gedijen theoretisch gezien het beste bij een integrale aanpak. Maar een al te weidse visie met een te massale aanpak kan de voortgang juist belemmeren. Beunen denkt dat het daarom verstandiger is om zo’n Smart City-project stap voor stap te doen.
De ecosystemen die rond slimme steden ontstaan, zijn grote netwerken. En idealiter houden deze netwerken niet op bij de gemeentegrenzen. Door verder te kijken kunnen maatschappelijke problemen beter worden opgelost. Beunen ziet de Smart Cities op den duur overgaan in een grote smart society. ‘Nederland is eigenlijk één grote, aan elkaar geknoopte stad’, zegt hij. Op een gebied van pakweg vierhonderd bij tweehonderd kilometer kunnen we ons niet permitteren van elke gemeente een aparte Smart City te maken waar het wiel opnieuw moet worden uitgevonden.
De resultaten van de projecten in Amsterdam, Rotterdam, Nijmegen en Breda zijn hoopgevend. Het is overigens niet zo dat steden er meteen aan verdienen, benadrukt Beunen. ‘Een Smart City is geen quick win. Het rendement komt pas op langere termijn’, zo besluit hij. KPN wil daarbij een verbindende rol spelen. Meer informatie daarover op de Smart City pagina.
